Klauzule społeczne – czym są i w jaki sposób mogą być wykorzystane przez Ośrodki Wsparcia i Podmioty Ekonomii Społecznej? O sposobach zastosowania instrumentów prawnych, reguł i narzędzi klauzul społecznych opowiadała 1 sierpnia Elżbieta Świętek, specjalistka ds. klauzul społecznych Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP).
 |
| Elżbieta Świętek, ekspertka UNDP ds. klauzul społecznych, fot. Barbara Dąbek |
Temat "zielonych zamówień publicznych" pojawił się w oficjalnym dyskursie w wydanej w 1996 roku „Zielonej księdze zamówień publicznych”. Od tamtej pory coraz więcej uwagi poświęca się odpowiedzialnym zamówieniom publicznym, których częścią są tak zwane klauzule społeczne. Do polskiego prawa zamówień publicznych klauzule społeczne zostały wprowadzone w 2009 roku i traktowane są powszechnie jako jeden z instrumentów wspierających integrację społeczną.
Czym tak naprawdę są klauzule społeczne i jak mogą pomagać w rozwoju ekonomii społecznej?
Klauzule społeczne to wyjątki
od reguły, dopuszczalne w prawie zamówień publicznych ze względu na istotne aspekty społeczne. Instytucja zamawiająca
może według nich określić dodatkowe, specjalne wymagania dotyczące realizacji
zamówień publicznych. Te specjalne warunki mogą dotyczyć:
- osób zatrudnionych do realizacji zamówienia,
- utworzenia funduszu szkoleniowego,
- a także zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego (jeśli takowy już istnieje).
Podmiot zamawiający ma zatem prawo zatem wymagać, aby do
realizacji zamówienia zatrudnione były np. osoby bezrobotne, osoby z
niepełnosprawnością czy też zwalniane z zakładów karnych. Klauzule społeczne i
ich stosowanie są z tego względu istotne w walce z wykluczeniem społecznym i
marginalizacją.Tym samymzamówienia publiczne, dzięki swojemu potencjałowi, a
także przy stosowaniu rozwiązań innowacyjnych (jakimi są niewątpliwie klauzule
społeczne), są wstanie skutecznie
wspomagać tradycyjne mechanizmy wsparcia ekonomii społecznej.
Jakie są korzyści z klauzul?
Klauzule społeczne pozwalają łączyć zakup usług i towarów niezbędnych do realizacji zadań publicznych z osiąganiem dodatkowych korzyści
społecznych. Dzięki możliwości ustalenia specjalnych warunków realizacji
zamówień publicznych, klauzule stymulują zatrudnienie osób zagrożonych
wykluczeniem zawodowym i społecznym, przyczyniają się do zwiększenia ich
doświadczenia i kompetencji a także umożliwiają wyrównanie szans na rynku
pracy.
Stosowanie klauzul społecznych przynosi także korzyści środowisku pracodawców: zachęca do zachowań propracowniczych i promuje idee
integracji społecznej i zawodowej. Zamówienia publiczne realizowane przy
wykorzystaniu klauzul społecznych budują przyjazny wizerunek zamawiających i
demonstrują wrażliwość społeczną samorządów lokalnych. Klauzule społeczne są
potencjałem dla rozwoju idei społecznie
odpowiedzialnych zamówień publicznych (SOZP), szczególnie, jeśli weźmiemy
pod uwagę, że organy administracji publicznej są największymi konsumentami w
Europie.
W jaki sposób klauzule społeczne mogą wspierać rozwój przedsiębiorczości społecznej?
Temat klauzul społecznych to wątek szczególnie istotny z
punktu widzenia środowiska ekonomii społecznej. Jednak jak podkreślała Elżbieta
Świętek, wbrew obiegowej opinii, klauzule społeczne to nie jest instrument
bezpośrednio wzmacniający podmioty ekonomii społecznej.
"Najważniejszym celem społecznym, któremu służą klauzule społeczne, jest stymulowanie zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem zawodowym i społecznym, motywują bowiem pracodawców, aby takie osoby zatrudniać przy realizacji zamówień publicznych. Drugi cel klauzul to zachęcanie pracodawców do udziału w szkoleniu ustawicznym swoich pracowników i pracowniczek (fundusz szkoleniowy)."
Klauzule społeczne potencjalnie mogą odegrać szczególną rolę
w działalności przedsiębiorstw społecznych, bowiem to właśnie one zatrudniają
osoby w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Co więcej,
przedsiębiorstwa społeczne trwają po zakończeniu realizacji zamówień, a także tworzą
warunki lepiej sprzyjające trwałej integracji
zawodowej i społecznej, niż inne firmy. Ponadto są one silnie
zakorzenione w społeczności lokalnej, a dzięki zamówieniom publicznym
realizowanym w łaśnie przez przedsiębiorstwa społeczne korzysta społeczność lokalna.
Jak pisze Tomasz Schimanek w swoim opracowaniu Podstawowe informacje o klauzulach społecznych,
"polskie przedsiębiorstwa społeczne są nastawione przede wszystkim na integrację zawodową i społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, tym samym realizując dokładnie i wprost podstawowy cel klauzul społecznych. (...) Trzeba jednak pamiętać o tym, że w świetle polskiego i unijnego prawa, nie ma możliwości adresowania klauzul społecznych wyłącznie do podmiotów ekonomii społecznej, ponieważ klauzule nie mogą ograniczać swobody konkurencji. Tak więc w postępowaniu, które wymaga, by zamówienie było zrealizowane przez osoby bezrobotne, może wziąć udział zarówno przedsiębiorstwo społeczne, jak i każda firma, która zatrudni do realizacji zlecenia osoby bezrobotne".
Warto o tym pamiętać, zbyt często bowiem dokonuje się skrótu myślowego,
utożsamiającego klauzule społeczne z możliwością zlecania realizacji zamówień
publicznych podmiotom ekonomii społecznej (oczywiście poza sytuacją zamówień do
kwoty 14 tysięcy euro).
 |
| Beata Gajewska, przedstawicielka Lubelskiej Spółdzielni Socjalnej "KOZIOŁEK", fot. Barbara Dąbek |
Czy polskie podmioty ekonomii społecznej są przygotowane do
stawania do przetargów?
Czy mają możliwość dostosowywania się do wymogów
stawianych w procedurze przetargowej?
W jaki sposób Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej
mogą pomagać podmiotom ekonomii społecznej w dostosowywaniu się do trudnych
wymogów rynku?
To pytania, które zrodziła prezentacja Elżbiety Świętek.
Środowisko
lubelskich OWES wskazywało na kilka czynników, które trzeba wziąć pod uwagę,
myśląc o stopniu wykorzystywania instrumentu, jakim są klauzule społeczne w
zamówieniach publicznych:
- ciągle za mało na ten temat wiemy – zarówno „my”, środowisko ekonomii społecznej, jak i „oni”, czyli przedstawiciele i przedstawicielki samorządów i instytucji publicznych
- brakuje nam również wiedzy operacyjnej, czyli jak w praktyce wykorzystywać klauzule społeczne
- trudno mówić o wykorzystywaniu klauzul społecznych bez silnych podmiotów ekonomii społecznej – to właśnie praca nad ich potencjałem biznesowym i konkurencyjnością jest teraz najpilniejszym zadaniem OWES. Na rozmowę o klauzulach społecznych jeszcze przyjdzie czas.
 |
| fot. Barbara Dąbek |
Nie zmienia to faktu, że przed nami wciąż ogrom pracy,
jeżeli chodzi o przekonywanie samorządów i osób reprezentujących instytucje
publiczne, że warto zlecać zadania (w trybie bezprzetargowym) właśnie podmiotom
ekonomii społecznej. Właśnie dzięki takim zleceniom możliwe jest zdobywanie
przez PES doświadczenia, które później będą mogły zacząć wykorzystywać
startując w przetargach.
W ramach projektu „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” Instytut Spraw Publicznych opracuje m.in. podręcznik dotyczący tematyki klauzul społecznych wraz z częścią poświęconą praktycznym zastosowaniom klauzul społecznych, natomiast UNDPzorganizuje kampanię promocyjną i przeszkoli około 800 pracowników administracji publicznej w zakresiestosowania klauzul społecznych.
Więcej informacji na
temat klauzul społecznych szukaj w:
- Tomasz Schimanek, Podstawowe informacje o klauzulach społecznych FISE, Warszawa 2012
- Kwestie społeczne w zakupach. Przewodnik dotyczący uwzględniania kwestii społecznych w zamówieniach publicznych, Komisja Europejska, 2010
- www.ekonomiaspoleczna.pl
- Urząd Zamówień Publicznych
O klauzulach społecznych rozmawialiśmy również w Lublinie, w
październiku 2011r, podczas V Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii Społecznej (OSES).
Wideo z panelu na temat klauzul społecznych i zamówień publicznych, OSES 2011, Lublin
tekst: Anna Szadkowska-Ciężka, Barbara Dąbek
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz